Kod uzgoja vinove loze potrebno je znati da je izbor uzgojnog oblika jedna od najvažnijih stavki kod podizanja vinograda. S obzirom na uzgoji oblik, vinova loza se oblikuje i održava.
Postoji niz uvjeta koji utječu na izbor uzgojnog oblika, a jedan od najvažnijih je taj koja je očekivana kakvoća i količina grožđa koja se očekuje. Uzgojni oblik odabire se i s obzirom na podlogu, ali i na klimatske uvjete i plodnost tla. Oni utječu na upotrebu potrebne mehanizacije.
Do danas kroz povijest i tradiciju postoje različiti sustavi uzgoja vinove loze koji su imena dobili po svom obliku (lepeza, račvasti...), po kraju gdje se uzgaja (iločki, istarski, kaštelanski...), po autoru (Moser, Guyot...) ili po načinu reza (kortina, kruna...)
No, ipak, svi oni potječu od glavnih uzgojnih oblika - dvokrak, lepeza, račvasti, a s obzirom na njih česte su modifikacije.
Sustav uzgoja vinove loze i težak i kompliciran, ali postoje dva osnovna mjerila, a to su:
- opterećenje trsa i razvijenost
- visina stabla
S obzirom na opterećenje trsa i razvijenost, sustav uzgoja dijelimo na:
- mali sustav - mali razmak između sadnje s opterećenjem pupova do 25 na jednom trsu
- veliki sustav - veća površina sa složenijom i jačom armaturom i opterećenjem po pupu od 25 do 60 (i do 200 pupova)
S obzirom na visinu stabla razlikuje se sljedeći uzgoj:
- niski s visinom stabla do 40 cm
- srednji s visinom stabla od 40 do 120 cm
- povišeni s visinom stabla od 120 do 150 cm
- visoki s visinom stabla većom 150 cm
S obzirom na građu kostura i složenost oblikovanja možemo razlikovati:
- jednostavne sustave uzgoja (dvokrak, guyot, račvasti)
- složene sustave uzgoja (pergole, jednostruke zavjese, kordonci...)
U hrvatskim vinogradima najčešće se javljaju sljedeći sustavi uzgoja:
- starohrvatski uzgoj - sjeverozapadna Hrvatska
- račvasti oblik i modifikacija lepeza - Primorje, Dalmacija
- dvokraki oblik (različite izvedbe)
- guyot uzgoj
Složeni sustavi uzgoja vinove loze
Od složenih sustava u našim vinogradima najzastupljeniji su:
- manje pergole
- kordonci
- jednostruke zavjese
Kordonski sustav uzgoja
U prošlosti su se često koristili, ali u današnje vrijeme se zbog teškog i složenog održavanja sve više napuštaju. Riječ je o sustavima sa srednjim ili velikim opterećenjem.
Mogu biti:
- jednostrani - krak razvijen u jednu stranu
- dvostrani - krak razvijen u obje strane
- horizontalni - češći su neko vertikalni - visina stabla je od 80 do 120 cm
- vertikalni
Oblikovanje jednostranog ili dvostranog kordonskog uzgoja započinje tako da se u trećoj godini kod samog vrha stabla ostave rozgve kojima će se formirati krakovi. Dolaskom četvrte godine, uz pomoć reza se na kraku oblikuju ogranci. Rozgvu je potrebno rezati na reznike koji uključuju od tri do pet pupa. Ona rozgva koja je dobro razvijena i nalazi se na samom vrhu stabla ostavlja se te se kao drugi krak veže uz samu žicu, što je potrebno izvršiti ako se formira dvostruki kordonac. U petoj godini, na drugom se kraku formiraju reznici ili ogranci te je sami postupak formiranja završen. Spomenuti način rezidbe i dalje se primjenjuje.
Postoje četiri osnovna sustava uzgoja na temelju kordonca, a to su:
- Moser
- Royat
- Casenave
- Sylvoz
i dodatni:
- jednostruka zavjesa - modificirani G.D.C. uzgojni sustav (Geneva Double Curtain)
Moser
Potrebno je na svakom ogranku ostaviti prigojni reznik s uključena dva do tri puta te rodni reznik s uključena tri do četiri puta. U tom slučaju dolazi do većeg opterećenja, do čak 60 pupova. Ovaj sustav sličan je Royat kordoncu.
Royat
Kratko se reže, odnosno ostavlja se na svakom ogranku jedan reznik koji rodi, a koji ima dva do tri pupa. Brojčano stanje ogranaka se razlikuje, a ovisi o razmacima koji se ostavlja za vrijeme sadnje. Najčešće je uključeno od pet do deset pupova što znači da je opterećenje po trsu od 10 do 30 pupova.
Reže se na lucanj i prigojni reznik, a specifičan je po tome što se prilikom vezanja lucnjevi povijaju i vežu odmah za prvu žicu. Opterećenje je gotovo isto kao i kod Sylvoza.
Sylvoz
Reže se na lucnjeve, odnosno na dugo rodno drvo. Izvorni oblik nema uključene prigojne reznike. Danas se više koristi ona inačica koja uključuje mješoviti rez, odnosno na svakom ogranku je smješten po jedan lucanj i jedan reznik.
Lucnjevi se vežu tik uz pomoćnu žicu, a savijaju se oštro. Visina stabla je nešto veća nego kod drugih sustava, a opterećenje se kreće od 40 pa sve do više od 70 pupova.
Jednostruka zavjesa
Modifikacija je dvostruke zavjese, odnosno G.D.C. koja nije postigla značajnu popularnost zbog komplicirane i skupe armature.
Riječ je o visokom kordoncu koji se uzgaja na visini od 160 do 200 cm. Specifičan je po tome što mu je armatura jednostavna, a uključuje stupove i jednu nešto jaču žicu debljine 5 mm. Uz nju je vezan krak, a prema dolje slobodno vise mladice. Najčešće se reže na lucnjeve, a opterećenje mu je od 50 do 70 pupova na jednom trsu.
Sadi se u paru - sa svake stran stupa nalazi se jedan cijep vinove loze. U takvim uvjetima razmaci kod sadnje su od 2,8 do 3 m x 2 do 2,5 m.
U slučaju pojedinačne sadnje u razmak u redu mora biti od 1 do 1,2 m, a uz svaki trs mora se nalaziti čvrsti kolac.
Prednosti ovog sustava su goleme, a neke od njih su:
- jednostavan uzgoj
- visoki prinosi
- jednostavno održavanje
- jeftina armatura
- manja potreba za ručnim radom
Postoje i nedostaci, a oni uključuju:
- oštećenja mladica i grožđa izazvanih vjetrom
- nepovoljni ergonomski uvjeti
- stručni rez u zrelo
- pravovremeno provođenje zelenog reza
Jednostavni sustavi uzgoja vinove loze
Postoje tri najčešće korištena jednostavna sustava za uzgoj vinove loze u Hrvatskoj, a to su:
- starohrvatski uzgoj
- Guyot uzgoj
- dvokraki uzgojni oblik
Starohrvatski uzgoj
Najčešće se koristi u sjeverozapadnim dijelovima Hrvatske i to u starijim nasadima vinograda. Najčešće se sastoji od dva do tri oblikovana kraka. Na njima se nalaze reznici s dva do tri pupa. Na svakom kraku ostavlja se po jedan lucanj koji sadrži od 8 do 12 pupova.
Sve one mladice koje su proizašle iz reznika potrebno je vezati na glavni kolac, a lucanj za potkolac ili za susjedni kolac.
U ovom slučaju nema postavljene armature te su razmaci između sadnje 100 x 90.
U današnje vrijeme ovaj uzgojni oblik se sve manje koristi jer je ne postoji mogućnost strojne obrade. Stoga je potrebno vršiti prilagodbe tako da se svaki drugi red izvadi pa se postavi armatura.
Guyot uzgoj
Riječ je o najjednostavnijem uzgoju smanjenog opterećenja.
U trećoj godini, rozgva se odreže na visinu od 60 do 100 cm. Za vrijeme vegetacije njeguju se dvije vršne mladice te se vežu uz žice. Ostale se oštro prikrate ili se uklanjaju.
Tijekom četvrte godine uzgoja, rozgva smještena na najnižoj poziciji se reže na reznik koji ima dva pupa, a gornja rozgva na lucanj koji ima od osam do deset pupova. Spomenuti rez ponavlja se i u sljedećim godinama.
Velika prednost mu je ta što je kroz ovaj uzgojni oblik održavanje i oblikovanje jednostavno. Stoga se radi o čestom uzgojnom sustavu koji se koristi u vinogradima na kontinentu, a posebno se koristi kod užih razmaka sadnje.
Dvokraki oblik
U našim se područjima najčešće koristi, a raširen je i u drugim zemljama zbog jednostavnog održavanja. Ne postoji mnogo elemenata starog drveta, već se obnavlja onim mladom. Budući da postoje razne mogućnosti opterećenja, odlično funkcionira i za male i za velike proizvođače. Neke od prednosti ovog oblika uzgoja su te što je zaštita bolja, grožđe je bolje raspoređeno i berba je olakšana.
Gledajući svojstva, riječ je ustvari o dvostrukom guyot uzgoju od 2 lucnjeva na kojima se nalazi od 8 do 10 pupova te dva prigojna reznika, a na svakom po dva pupa.
Visina drveta kreće se od 60 do 120 cm, a sama njega i održavanje, kao i oblikovanje, slični su kao i kod Guyota. Jedina razlika je u tome što ovaj oblik ne zahtijeva veće razmake kod sadnje (najbolji su oni od 180 x 110 cm).
U proljetnim mjesecima teće godine uzgoja potrebno je odrezati rozgvu do osnovne žice, a što će ovisiti o visini uzgoja. U vrijeme vegetacije ostavlja se četiri do pet mladica, a sve druge se plijeve.
U proljetnim mjesecima četvrte godine odrežu se dvije suprotne rozgve na dva reznika, a koje se vežu za osnovnu žicu. Budući krakovi će se razviti upravo iz ta dva reznika. Sljedeće godine, na svakom od krakova potrebno je ostaviti lucanj i reznik. A sve to valja učiniti i u godinama koje slijede.
Zašto je važan izbor sustava uzgoja
Svaki sustav ima svoje prednosti i mane, a ovisi o sorti i ekološkim uvjetima područja gdje se proizvodi. Sustavi s velikim opterećenjima primjereniji su proizvodnjama stolnih vina i prinosnih sorata. Proizvodnja kvalitetnijeg vrsta grožđa, s druge strane neće zahtijevati tolike prinose pa će i rad na njima biti manji.
Dosadašnja praska pokazala je da će se najbolja kvaliteta postići kod manjih opterećenja po trsu te kod gustog sklopa. Stoga se na kvalitetnim sortama i na primjerenim vinogradarskim položajima koristi i mali uzgojni sustav.
Foto: JillWellington / Pixabay
Odgovori